خاک گلخانه چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
خصوصیات بستر گلخانه‌ای باید به خوبی بررسی شود تا بتوانیم انتظار محصولات با کیفیت را داشته باشیم. خاک گلخانه و بستر کشت گلخانه به استحکام کافی خاک و بستر گلخانه نیاز دارد. به طوری که بذر یا قلمه کاشته نشده به راحتی جابجا نشود، همچنین آب کافی را در خود نگهدارد. از دیگر ویژگی‌های بستر گلخانه‌ای مناسب، وجود خلل و فرج کافی برای تهویه است.
به طوری که گیاه بتواند به راحتی تنفس کند و آب در آن جریان داشته باشد. لازم است بستر مناسب برای کشت، عاری از بذر و علف های هرز و بیماریها باشد. بستر گلخانه برای کشت باید ظرفیت تبادلی کاتیونی بالا داشته باشند تا بتواند عناصر غذایی را نگهداری کند و در موقع لزوم در اختیار گیاه قرار دهد. سطح شوری بستر کشت باید پایین باشد زیرا که شوری زیاد باعث از بین رفتن گیاه می شود. ازویژگی‌های دیگر بستر کشت گلخانه دسترسی آسان و قیمت مناسب آن می‌باشد.
ظرفیت تبادل کاتیونی خاک گلخانه:
ظرفیت تبادل کاتیونی به میزان بار منفی ذرات خاک مربوط می‌شود و برحسب واحد اکی والان بر ۱۰۰ سانتی متر مکعب خاک بیان می شود. چون غلظت اکثر عناصر غذایی در داخل ریشه بیشتر از محیط رشد است، برای جذب مقادیر اضافی نیاز به انرژی است که از طریق شکستن قند حاصل می‌گردد. میزان تبادل کاتیونی رس بیشتر از مواد آلی است. آنیون‌ها به علت منفی بودن بار کلوییدهای خاک جذب نمی‌شوند، بنابراین یا باید توسط گیاه جذب شوند و یا از طریق آبشویی از دست روند. در خاکهای شنی شست و شوی آنیون‌ها بسیار شدید است و باید مرتب کوددهی شود. اگر آنیون‌های زیادی در محلول خاک باشند، مجموع نمک‌های قابل حل خاک (Total Soluble Salts) خیلی زیاد می‌شود و باید با آبشویی آنها را حذف کرد.
PH خاک
PH خاک بیانگر میزان اسیدی یا بازی بودن خاک است و برحسب لگاریتم عکس یون‌های هیدروژن بیان می شود. pH برابر ۶، ۱۰ برابر اسیدی تر از pH برابر ۷ است و pH برابر ۵، ۱۰ برابر اسیدی تر از pH برابر ۶ است. بنابراین اگر ۴/۵ کیلوگرم آهک برای افزایش pH از ۵ به ۶ لازم باشد، ۴۵ کیلو گرم آهک برای افزایش pH از ۵ به ۷ نیز لازم است. بستر کشت گلخانه (خزه ها و پوست کاج) دارای pH اسیدی است و باید سنگ آهک کشاورزی (دولومیت) به آن اضافه کرد. سنگ آهک معمولی فقط کلسیم دارد. اگر اندازه ذرات سنگ آهک کمتر از ۰/۲۵ میلی‌متر باشد، به سرعت در آب حل شده و باعث افزایش سریع pH می شود و اثر منفی دارد.
در pH های بالا و پایین، عناصر غذایی یا سایر مواد شیمیایی خاک ترکیب و از دسترس گیاه خارج می شوند. در pH خیلی اسیدی عناصر کم مصرف، آلومینیوم و آهن سه ظرفیتی ترکیب می شوند. در pH قلیایی عناصر کم مصرف، کربنات، کلر و سولفات ترکیب و غیر محلول می شوند. pH مناسب کشت خاکی ۶/۸-۶/۲، کشت بدون خاک ۶-۵/۴ است.
- سنگ آهک دولومیت چیست؟
سنگ آهک دولومیت نوعی سنگ و صخره معدنی با فرمول شیمیایی کربنات کلسیم منیزیم و ساختار مولکولی CaMg(CO3)2 است. تفاوت دولومیت با آهک در وجود عنصر منیزیم در ساختار آن می باشد به طوری که 50 درصد آن را کربنات کلسیم و 40 درصد آن را منیزیم تشکیل می دهد. در تجزیه سنگ آهک دولومیتی می توان در حدود ۲۲ درصد کلسیم و ۱۱ درصد منیزیم به دست آورد. دولومیت هم مانند سنگ آهک و سنگ کربنات کلسیم جزء سنگ های رسوبی بوده و در اثر تراکم مواد کلسیم دار در طی میلیون ها سال ایجاد شده است.
از نظر شیمیایی ، دولومیت و سنگ آهک شباهت زیادی با هم دارد و اصولا دولومیت نیز نوعی سنگ آهک محسوب می شود. تفاوت دولومیت با آهک در وجود منیزیم در ساختار آن است که سبب شده تا کیفیت آن کاهش یافت و زمینه مصرف آن نسبت به سنگ آهک کمتر شود. از لحاظ ظاهری ، سنگ آهک دولومیت شباهت زیادی به نوع خاصی از سنگ کربنات کلسیم به نام کلسیت دارد. تفاوت این دو ماده در این است که کلسیت دارای سختی ۳ و دولومیت دارای سختی ۴ می باشد یعنی دولومیت استحکام بیشتری دارد. همچنین دولومیت دارای واکنش پذیری کمتری با اسید های مختلف بخصوص اسید کلریدریک نسبت به سنگ آهک است.
موارد مصرف دولومیت مانند آهک است البته وجود منیزیم در این ماده، مصارف دولومیت را نسبت به آهک، محدود کرده است. برخی انواع سنگ آهک دولومیت از نظر ظاهری دارای شکل بسیار زیبایی هستند به همین علت به عنوان سنگ زینتی مصرف می شود. گاهی نیز در تولید بتن به دلیل استحکام زیادی که دارد نیز استفاده می گردد. وجود منیزیم در سنگ آهک دولومیت سبب شده تا از آن به عنوان منبعی جهت تولید اکسید منیزیم استفاده کنند.
با توجه به اینکه آهک یکی از ارکان اصلی در صنایع ذوب آهن است و به مقدار زیادی مصرف می شود ، در مواردی که هزینه آهک زیاد باشد ، می توان از دولومیت به عنوان نوعی آهک کم ارزش تر به منظور کاهش هزینه ها استفاده کرد. بیشترین میزان مصرف آهک دولومیتی در تولید شیشه شناور است. شیشه شناور از قرار گیری شیشه مذاب بر روی لایه ای از قلع تولید می گردد.
آهک دولومیتی در کشاورزی هم کاربرد دارد. آهک دولومیت به منظور تصحیح پی اچ خاک های اسیدی و نیز دارا بودن عنصر منیزیم ، می تواند در کشاورزی مفید باشد. خاصیت تنظیم پی اچ آن برای حفظ کیفیت آب آکواریوم ها نیز کارایی دارد. همچنین بخش عظیمی از سنگ آهک دولومیت به منظور بستر سازی جاده ها ، تولید بلوک های ساختمانی ، تولید سیمان و بتن و آسفالت مصرف می شود.
مصرف کودها به صورت محلول
کودهای مورد مصرف باید 100 درصد در آب سرد محلول باشند. اکثر کودها در آب گرم قابل حل هستند. می‌توان کودهای جامد را در آب حل کرده، 24 ساعت آن را نگهداری کرد تا مواد غیر ضروری آن ته نشین شود آنگاه محلول صاف و بدون رسوب مصرف می شود.
شاخص شوری کودها
اصولا کودها حاوی نمک هستند و وقتی به خاک اضافه می شوند میزان نمک خاک را افزایش می دهند. انتخاب کود مناسب کمک می کند تا غلظت نمک خاک در حد پایین حفظ شود. منظور از شاخص شوری اثری است که کودهای مختلف روی میزان شوری خاک دارند. شاخص شوری نیترات سدیم را 100 در نظر می گیرند و شاخص شوری سایر کودها را بر اساس آن رتبه بندی می کنند. اگر آزمایش خاک نشان دهد که باید به خاک نیتروژن اضافه شود و قرار باشد 450 گرم نیترات سدیم با 16درصد نیتروژن و شاخص شوری 100 به 9.28 متر‌مربع اضافه شود می‌توان از کودهای مختلف برای افزایش نیتروژن خاک استفاده کرد.
خاک مناسب گلخانه کدام است؟
اگر به تازگی وارد صنعت کشاورزی و کشت و کار گلخانه‌ای شده‌اید با اصطلاحاتی مانند: خاک فوق‌العاده، مخلوط سه‌گانه، خاک طبیعی و …. رو برو شده‌اید.
نقش خاک نه تنها پشتیبانی گیاهان بلکه نگهداری آب، تأمین تغذیه گیاهان و در دسترس قراد دادن اکسیژن در ریشه گیاهان و میکروب‌ها در خاک است. اگر می‌خواهید در خانه و یا گلخانه، گیاه خود را پرورش دهید این مقاله بسیار به شما کمک خواهد کرد.
خاکهای طبیعی
خاکهای طبیعی، هنگامی که وارد یک جنگل یا مزرعه می‌شوید خاک زیر پاهایتان همان چیزی است که به طور طبیعی در این منطقه وجود دارد. خاک در مناطق مختلف، متفاوت خواهد بود.
خاک هم از نظر قدمت و هم از نظر میزان تولید محصولاتی که می‌روید بسیار متفاوت است. در آمازون، خاک‌ها قدیمی و فقیر از نظر معدنی هستند. در چمنزارها، خاک غنی از مواد معدنی و با دوام است.
وقتی کیسه‌های خاک را در یک فروشگاه مواد غذایی می‌بینیم ، به ندرت این کیسه‌ها حاوی خاک طبیعی هستند زیرا فروش خاک طبیعی نادر است و اغلب غیرقانونی است.
این خاک از آنجا که برای توسعه از محل‌های مسکونی و صنعتی می‌آید، اما روی قوام در این خاکهای طبیعی حساب نکنید. ممکن است این خاک بیش از حد چسبناک، ماسه‌ای و میزان کمی از مواد مغذی یا مخلوط با لایه‌های فرعی با کیفیت کمی درون خود باشند. خاک طبیعی به ندرت درمان خاک گلخانه است.
خاک سطحی
خاک سطحی (15-20 سانتی متر) بالای زمین در یک میدان طبیعی است که از خاک خوب و بد تشکیل می‌شود اما در کیسه نیست.
نکته: گلخانه داران به ندرت بهترین سطح خاک طبیعی خود را می فروشند. آنها از آن برای پرورش غذا استفاده می‌کنند.
به عبارت دیگر، هیچ خاک طبیعی در مغازه‌ها وجود ندارد؛ بلکه مواد زیادی در کیسه‌های فروخته شده به عنوان خاک سطحی وجود دارد. برای اطلاعات بیشتر به خاکهای فوق العاده زیر مراجعه کنید.
انواع خاک گلخانه
یکی از عوامل مهم در رشد گیاهان گلخانه انتخاب خاک مناسب است. گیاهان موجود در گلخانه، دارای محدودیت‌هایی از نظر محیط رشد ریشه در مقایسه با شرایط طبیعی می‌باشند. برای جبران کمبودها باید خاک گلخانه به گونه‌ای انتخاب شود که در رشد گیاهان خللی وارد نگردد.
خاک گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی هستند که عبارتند از:
۱-مخزن مواد غذایی(خاک)
۲-نگهداری آب و در دسترس قراردادن آن برای گیاه
۳- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر
۴- محل استقرار گیاهان
خاک رُس و شن
خاک رُس و شن یک نوع خاک طبیعی بسیار خوب است که به دلیل ترکیب طبیعی مطلوب شن و ماسه و گل و لای، به عنوان لوم طبقه بندی می‌شود. این نوع، از بهترین خاک‌ها برای گلخانه است.
نکته: گلخانه داران به ندرت بهترین لوم های خود را می فروشند. همچنین بدانید که بسیاری از چیزها حتی اگر خاک رس،کمپوست با هر نوع خاک یا مواد شبیه خاک مخلوط شده باشد، دارای برچسب لوم است. خرید کیسه‌های خاکی با برچسب لوم هیچ فایده ای ندارد زیرا هرگز لوم نیست.
مخلوط بدون خاک
برای جبران کمبود خاک موجود گلخانه داران و تأمین‌کنندگان موادی را جمع می‌کنند که اصلاً خاک واقعی در آننیست. چرا آنها این کار را انجام دادند؟
از آنجا که بسیاری از مواد طبیعی عالی مانند پیت ماس و الیاف نارگیل وجود دارد (Coir نامیده می‌شود) که می‌تواند با سنگ‌هایی ترکیب شود که برای زهکشی مانند پاپ کورن گرم شده‌اند (ورمیکولیت و پرلیت).
نتیجه نهایی، یک ماده خاک مانند است. این ماده برای شروع بذر یا پیوندهای کوچک بسیار مناسب است اما برای پرورش‌دهندگان گلخانه که بسترهای بزرگ یا گلدان را پر می‌کنند، بسیار سبک است. در این ترکیب گیاهان سنگین از بین می روند و کمبود عناصر غذایی به سرعت ظاهر می شوند.
اگر می خواهید گوجه فرنگی گلخانه‌ای، درخت مرکبات، آووکادو، گیاهان خانگی و یا حتی ذخایر عظیم ذرت پرورش دهید، مخلوط بدون خاک تنها بخشی از مخلوط است که از آن برای شروع گیاهان یا مخلوط کردن در خاکهای دیگر استفاده کنید این مخلوط فقط برای رشد گیاهان گلخانه‌ای مناسب نیست.
خاک اصلاح شده چیست؟
زمانی که خاکهای طبیعی کمیاب و محدود تأمین‌کنندگان، هر نوع خاک موجود را با اصلاحات یا عناصر مشابه خاک از جمله کمپوست، شن و ماسه، کمپوست شهری، پوست، پیت ماس خرد شده، پرلیت، ورمیکولیت یا سنگ‌ریزه خوب مخلوط می‌کنند که به آن خاک اصلاح شده می‌گویند.
میکس سه‌گانه برای خاک گلخانه
گلخانه داران می‌توانند “خاک سطحی” با کیفیت بالا (از خاک باغچه خود و یا از یک منبع تأمین‌کننده فضای سبز) به اضافه 1/3 ذغال سنگ نارس طبیعی و 1/3 کمپوست را برای ایجاد خاکی به نام مخلوط سه گانه ترکیب کنند.
این خاک سنگین تر از مخلوط بدون خاک است و به اندازه خاک وحشی طبیعی مناسب نیست. اما به خوبی آب از آن تخلیه می‌شود، مقدار زیادی مواد مغذی را برای سال اول تأمین می‌کند و در ابتدا بازده زیادی دارد.
هر وقت محصولی را حذف می‌کنید، مواد معدنی را که در ساخت سلول‌های محصول به کار رفته‌اند دور می‌ریزید مگر اینکه همه چیز را کمپوست کرده و دوباره به آن اضافه کنید.
یک خاک مخلوط سه گانه باید با گذشت زمان با این کمپوست اضافی و مواد معدنی حفظ شود. بلافاصله توده کمپوست خود را به خاک اضافه کنید که ایده خوبی است و افزودن کودها به همراه کمپوست با آزمایشی مانند ریخته‌گری، روش دیگری برای حفظ خاک مخلوط سه گانه است. این خاک مناسب گلخانه است.
خاک گلخانه فوق‌العاده
گلخانه داران تجاری در حال مخلوط کردن خاکهای فوق‌العاده خود هستند. آنها با مخلوط سه برابر بدون خاک یا مخلوط سه گانه شروع می‌کنند و با افزودن مواد معدنی اضافی و مواد مخفی آن را حتی بهتر می‌کنند.
برخی از رازها عبارتند از Biochar ، ریخته‌گری کِرم، وعده‌های غذایی مختلف دانه، سولفات کلسیم (معروف به گچ)، کربنات کلسیم (Ag Lime) ،پوکه ،جلبک دریایی ،غبار سنگ یخبندان ،اسیدهای هیومیک و اسیدهای فولیک.
