گلخانه چیست؟
​​​​​​​


گلخانه محلی برای کشت گیاهان است که به وسیله پوشش‌های شفاف پوشیده شده‌است. پوشش گلخانه باعث ایجاد اثر گلخانه‌ای و محبوس شدن انرژی خورشیدی درون گلخانه می‌شود. گلخانه‌ها با این‌که در ابعاد متفاوتی ساخته و طراحی می‌شود گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند.
هر یک از گیاهان برای رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور، دمای روزانه، دمای شبانه، رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند. برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت‌زا نظیر باد، طوفان‌های ویران‌گر، سرما و یخبندان و … از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می‌گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی‌جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخش‌های کشاورزی تبدیل شده‌است که البته سرمایه‌گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می‌کند. با توجه به سرمایه‌گذاری زیادی که در این زمینه صورت می‌گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه، انتخاب مکان، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد.

گلخانه یا Green house به فضای محدودی اطلاق می‌شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است. گلخانه‌ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده‌است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می‌شوند. گلخانه‌های ثابت، به گلخانه‌‌هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با‌دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد.

معرفی تقسیم بندی‌های انواع گلخانه ها:

گلخانه ها از نظر نوع تولید و تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند:

انواع گلخانه بر اساس نوع تولید:
1-گلخانه‌های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی (ریحان- شاهی و……..) می باشد.
2-گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز- ژربرا – گلایول – داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.
3-سالن‌های گلخانه‌ای تولید قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی

انواع گلخانه بر اساس کاربری
گلخانه را بر اساس نوع استفاده و کاربری آن به چهار دسته تقسیم می شود:
۱-گلخانه آموزشی (TEACHING GREEN HOUSE)
هدف اصلی از احداث این نوع گلخانه‌ها آموزش مراحل کاشت، داشت، برداشت و مدیریت گلخانه به کارآموزان و دانشجویان می باشد بنابراین گلخانه باید امکانات کشت خاکی و هیدروپونیک را داشته باشد، این گلخانه باید دارای تمامی استانداردهای گلخانه تجارتی بوده و کارآموز با شرایط واقعی کار آموزش داده شود. فاصله بین ردیف‌های کشت جهت تردد کارآموزان بیشتر از سایر گلخانه‌ها می‌باشد. این گلخانه‌ها مجهز به کلیه تجهیزات جانبی، گرمایشی ، سرمایشی، آبیاری و سیستم‌های کنترل دما، رطوبت، CO2 و… می‌باشد. تجهیزات دارای کمترین آلودگی صوتی بوده و فضای گلخانه همانند تمام مکان‌های آموزشی‌، زیبا و جذاب باشد.
گلخانه آموزشی باید در تمام فصول سال قابل استفاده باشد، نوع پوشش مناسب این گلخانه‌ها از شیشه یا ورق‌های پلی کربنات است، به هیچ وجه پوشش‌های پلی اتیلنی (پوشش موقت) توصیه نمی‌گردد. هزینه و بازگشت سرمایه نیز مورد نظر نیست.
۲-گلخانه تحقیقاتی (RESEARCH GREEN HOUSE)
هدف از احداث این نوع گلخانه‌ها تحقیق و اصلاح ساختار ژنتیکی، کشت بافت، تاثیر پارامترهای دما، نور، CO²، رطوبت، تهویه به رشد و نمو، بررسی انواع آلودگی‌های میکروبی، ویروسی، قارچی و آفات و بیماری‌ها در گل و گیاه می‌باشد بنابراین کنترل پارامترهای محیطی با سایر گلخانه‌ها متفاوت است. تعبیه پنجره کناری و سقفی باید بصورتی باشد که هیچ‌گونه درز و شکافی بین پنجره و محل نصب آن نباشد.
مجهز به سیستم‌های اتوماسیون
پنجره‌ها مجهز به توری ضد حشره باشند.
معمولا مساحت این نوع گلخانه‌های تحقیقاتی 250 تا 500 متر مربع است.
 پوشش از شیشه یا ورق‌های پلی کربنات
معمولا نوع کشت ، هیدروپونیک و بر روی سکو انجام می‌گیرد.
 هزینه احداث این نوع گلخانه بسیار زیاد است.
۳-گلخانه تفریحی و سرگرمی (HOBBY GREEN HOUSE)
این نوع گلخانه‌ها بیشتر برای نگهداری گلدان‌ها و درختچه‌های زینتی خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیبایی فریم این گلخانه‌ها به جهت استفاده آن‌ها در فضا‌های باز منازل و یا باغچه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، مساحت این گلخانه‌ها به جز مواردی که از فضای داخل آن برای پذیرایی و یا استراحت استفاده می‌گردد، کوچک می‌باشد.
اسکلت اصلی این گلخانه ها عمدتاً از آهن گالوانیزه و پوشش آن نیز از شیشه و یا ورقهای پلی کربنات است.
۴-گلخانه تجارتی (COMMERCIAL GREEN HOUSE)
اهداف ساخت گلخانه تجاری
o        تولید محصولات خارج از فصل تولید در فضای باز
o        حداکثر تولید در واحد سطح
o        کاهش هزینه تولید در واحد سطح نسبت به تولید در فضای باز
o        استفاده بهینه از نهادهای کشاورزی‌( آب، بذر،کود، سموم و …)
o        استفاده از روش کشت هیدروپونیک (آبکشت)
o        کنترل آفات، آلودگی‌ها، بیماری‌ها
o        اشتغال زایی
o        استفاده از زمین‌هایی که امکان کشت باز در آن‌ها وجود ندارد.
o        قابلیت رقابت با ریسک کم در بازار
با توجه به نوع محصول مورد نظر، جهت تولید، ساختار گلخانه مشخص می‌گردد.
حداقل مساحت که دارای توجیه اقتصادی و مقرون به صرفه باشد 5000 متر مربع و برای مساحت بالاتر از 5000 متر مربع نیازمند به کنترل بیشتر پارامترهای محیطی (نور ، دما، CO2، تهویه ، رطوبت و آفات و بیماری‌ها ) هستیم.

انواع گلخانه بر اساس شکل ظاهری:
سقف شیروانی (A Frame)
وجود زاویه در تاج این نوع گلخانه که شکل آن را شبیه به کلمه A می‌کند دلیل نامگذاری این مدل می‌باشد. این شیب تند باعث هدایت برف و باران به سمت ناودانی و همچنین هدایت تعرق داخل گلخانه به طرفین شده و از طرفی باعث شکست اشعه نور به سمت داخل گلخانه برای استفاده از ماکزیمم تابش نور می‌شود. به دلیل وزن زیاد شیشه نسبت به سایر پوشش‌ها و همچنین ابعاد کم شیشه فاصله ستون‌ها و کمان‌ها از همدیگر کم بوده وزن سازه در واحد سطح زیاد‌، بنابراین سازه سنگین و گران است. سازه معمولا در مناطقی که بادخیزاست و میزان بارش برف سالانه زیاد است، احداث می‌گردد. ضریب انتقال حرارت شیشه نسبت به سایر پوشش‌ها بالا بوده که از معایب این سازه به شمار می‌رود. برای برطرف نمودن این نقیصه می‌توان از پوشش‌های دو جداره ورق‌های پلی کربنات استفاده نمود که مستلزم صرف هزینه بیشتر است.
پوشش این نوع گلخانه‌ها به دلایل ذیل از نوع شیشه می‌باشد:
o        ضریب عبوردهی بالای نور
o        بهره برداری در چهار فصل سال
سقف قوسی (CURVED ROOF)
دلایل استفاده از سقف‌های قوسی
o        شرایط لازم برای یک گلخانه خوب حجم و فضای کافی است زیرا هر قدر حجم و فضای یک گلخانه بیشتر باشد چرخش هوا در گلخانه بهتر و در نتیجه             CO2 لازم برای انجام عمل فتوسنتز به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.
o        کاهش سطح تبادل حرارتی
o        سازگاری با اقلیم‌های مختلف
o        کاهش مصرف سوخت
o        امکان احداث در مساحت‌های بزرگ
o        نحوه مونتاژ پیچ و مهره‌ای (پرتابل)
در سازه‌های سقف قوسی، پوشش‌های پلی اتیلن (نایلونی) در زمان کمتری و به راحتی نصب و به سازه توسط پلی لاک پیچ می‌شوند، این سقف‌ها به جهت ظاهر آیرودینامیکی کمترین مقاومت را در برابر باد از خود نشان می‌دهند .وزن کم پوشش‌های پلی اتیلنی (نایلون) و همچنین مقاومت این سازه‌ها در برابر باد و برف باعث می‌شود وزن سازه در واحد سطح کمتر باشد بنابراین قیمت سازه سقف قوسی نسبت به سازه سقف شیروانی (A frame) کمتر می‌شود. از دیگر محاسن پوشش‌های پلی اتیلنی تبادل حرارتی پایین و همچنین خواص ویژه Anti Fog ,Red light که در بخش پوشش‌های گلخانه‌ای بطور مفصل توضیح داده خواهد شد.
قابلیت دیگر سازه‌های تونلی، دو پوشش کردن سازه و تزریق هوای فشرده به داخل آن است که باعث کاهش 40 درصدی مصرف انرژی فسیلی و بطور قابل ملاحظه‌ای مشکل تعریق را برطرف می‌نماید.
در سازه‌های گلخانه‌ای مولتی اسپن برای کشت و تردد راحت‌تر و استفاده بهینه از تمامی سطح، قوس را بر روی ستون‌های عمودی نصب می‌کنند. حداقل ارتفاع ستون‌ها 2 متر می‌باشد.

دو مورد را می‌توان به عنوان عیب مشخص این نوع گلخانه‌ها نام برد:
۱- سطح پوشش گلخانه در بالاترین نقطه به‌صورت افقی بوده و این امر عدم هدایت صحیح برف و مهم‌تر ماندن رطوبت و تعریق در آن نقطه را به‌همراه دارد این نقیصه با استفاده از دو پوشش کردن سازه و یا تغییر سقف قوسی به گنبدی مرتفع کرده البته روش‌هایی مانند کنترل رطوبت با افزایش دما نیز برای کاستن رطوبت داخل گلخانه استفاده می‌شود.
۲- مشکل دوم این نوع گلخانه‌ها تهویه می‌باشد. احداث سیستم پنجره برای این نوع گلخانه‌ها مشکل‌تر از گلخانه‌های A Frame است. با توجه به اینکه تهویه طبیعی هوا برای کاستن هزینه کنترل دما و رطوبت از مهم‌ترین آیتم‌های گلخانه‌های تجاری می‌باشد لذا اجرای صحیح و کارایی این سیستم بسیار حائز اهمیت است.
روش‌هایی مانند استفاده از پنجره سقفی در مدل‌های مختلف در این نوع گلخانه‌ها اجرا می‌گردد.تهویه با پنجره‌های جانبی (ROLL UP) نیز برای کارآیی بیشتر در گلخانه‌های تجاری استفاده می‌گردد.
ساخت پنجره با سطح تهویه بالا و استفاده آن در بالاترین نقطه سازه از مزایا و پارامترهایی است که شرکت‌های سازنده بر آن تاکید می‌کنند.
گلخانه سقف گنبدی (GOLHIC ARCH)
اساس گلخانه با سقف گنبدی برای استفاده از گلخانه‌های تونلی با هدف رفع دو نقیصه گلخانه‌های سقف قوسی می‌باشد. در این طرح تاج گلخانه از حالت قوس به حالت گلخانه شیروانی در‌می‌آید، لذا در این طرح تمام مزایای گلخانه تونلی را به همراه حل مشکلات سقف قوسی خواهیم داشت، این طرح در گلخانه‌های تونلی با عرض‌های بالا استفاده می‌گردد.

انواع گلخانه از لحاظ سازه:
از نظر نوع سازه، گلخانه‌ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن و فلزی تقسیم می‌شوند.
گلخانه های چوبی
اسکلت اصلی این گلخانه‌ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی‌باشد. ارتفاع در ایـن سازه‌هـا 2 تا 3 متر است و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارند و همچنین به دلیل ارتفاع کمی که دارد مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی‌باشد. مزیت این گلخانه‌ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می‌باشد ولی نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً موجب کاهش میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه‌های مدرن می‌شود. بنا به دلایل ذکر شده این نوع گلخانه‌ها توسعه یافته نیست و گلخانه‌های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه‌های مدرن تبدیل می‌شوند.
گلخانه های فلزی یا مدرن
اسکلت این گلخانه‌ها از نوع فلز است که معمولاً با پلاستیک‌های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش داده شده و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می‌باشد. ارتفاع این نوع گلخانه‌ها بیش از 5/4 متر است و به‌دلیل شرایط مناسب رشد گیاه در این‌گونه سازه‌ها, عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه‌های چوبی افزایش می‌یابد.
اتصال قطعات در گلخانه‌های فلزی به وسیله پیچ ومهره(پرتابل) و یا استفاده از جوش می‌باشد. هزینه واحد گلخانه‌های پرتابل نسبت به سیستم جوشی 15 تا ٪20 بیشتر است ولی نصب آن آسان‌تر و تغییرات در سازه راحت‌تر است. تیپ‌های مختلف سازه‌های موجود, مزایا و معایب در جدول زیر نشان داده شده است.

انواع گلخانه ها از لحاظ پوشش
پلاستیکی
پوشش‌های پلاستیکی می‌تواند از جنس پلی‌استر، پلی وینیل کلراید‌(P.V.C) پلی وینیل فلوراید(P.V.F) باشد. از مزایای این پوشش‌ها عدم نیاز به اسکلت‌های سنگین و کاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه‌های شیشه‌ای یک لایه می‌باشد.
اغلب پوشش‌های پلاستیکی از نوع پلی اتیلن بوده که معمولاً با ماده مقاوم کننده در مقابل UV (‌اشعه ماورای بنفش‌) آمیخته شده‌اند که در این صورت طول عمر آن‌ها تا حدود 3 سال قابل افزایش است. امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوشش‌های پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می‌کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می‌دهد .
PVF نیز یک‌ نوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است. پوشش‌های دوبل پلاستیکی نیز در کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . امروزه عملاً تمام گلخانه‌های مدرن دارای پوشش پلاستیکی از سیستم هوای فشرده بین دولایه استفاده می‌کنند. دولایه پلاستیک که یکی از آن‌ها مستقیماً روی سطح خارجی ورقه دیگر قرار می‌گیرند، توسط بالشتکی از هوای فشرده از یکدیگر جدا می‌شوند. لایه خارجی پلاستیک جهت کاهش نور ماوراءبنفش (U.V) باید 0.152mm ضخامت داشته باشد در حالیکه لایه درونی فقط نیاز به 0.102mm ضخامت دارد زیرا نور U.V در این محل کمتر است.
شیشه ای
گلخانه‌های شیشه‌ای از پر هزینه‌ترین نوع گلخانه‌های صنعتی محسوب می‌شوند. نیاز به اسکلت محکم و نیز استفاده از پوشش شیشه و همچنین مصرف سوخت بالا در این گلخانه‌ها باعث افزایش قیمت این نوع گلخانه‌ها در مقایسه با پلاستیک و پلی کربنات شده است. از مزیت‌های این نوع گلخانه‌ها می‌توان به قابلیت بالای عبور نور و حرارت آفتاب اشاره کرد که در مناطق سردسیر و کم نور دارای کارایی بالایی می‌باشند. همچنین گلخانه‌های شیشه‌ای نسبت به انواع دیگر گلخانه‌ها دارای بیشترین طول عمر می‌باشد که البته به همان نسبت هزینه‌ نگهداری آن نسبت به دیگر انواع گلخانه‌ها بالاتر می‌باشد.
پلی کربنات
از جمله مزیت‌های پوشش پلی کربنات به جای شیشه هزینه کمتر و نیز وزن سبک‌تر آن می‌باشد. همچنین مقاومت بالای آن نسبت به پلاستیک باعث تقاضای روزافزون آن به عنوان پوشش در صنعت گلخانه شده است. پوشش پلی کربنات اغلب جهت پوشش قسمت‌های جلو ، عقب و نیم دایره‌های مربوطه و یا کناره‌ها و سقف گلخانه درصورت تقاضای مشتری درنظر گرفته می‌شود. ورق‌های پلی‌کربنات جایگزین مناسبی برای شیشه بوده و باعث صرفه‌جویی در انرژی می‌شوند. به‌طوری‌که در تابستان از ورود گرما به داخل جلوگیری کرده و در زمستان مانع خروج و هدر رفتن گرمای داخل می‌شوند.

​​​​​​​طرح گلخانه FAO
در طرحی که این سازمان برای سازه‌های گلخانه‌ای معرفی کرده تمام اسکلت گلخانه پیش ساخته و بدون استفاده از هرگونه جوشکاری و تماماً فلز آهن گالوانیزه بوده و توسط پیچ و مهره و بست مونتاژ می‌شود.
ارتفاع و عرض دهانه بنا به نوع کشت متفاوت بوده و این سازه از نظر مهندسی لزوماً باید در برابر باد با سرعت ۱۲۰ کیلومتر در ساعت و وزن برف تا ارتفاع ۸۰ سانتیمتر (در صورت روشن بودن سیستم گرمایشی) مقاوم باشد. در این سازه جهت تهویهٔ مناسب، پنجره‌های کناری به ارتفاع ۵/۱ متر در طرفین و سیستم پد و فن در ابتدا و انتهای گلخانه و پنجرهٔ سقفی سراسری دقیقاً در راس کمان تعبیه می‌شود. برای پوشش این سازه از پلاستیک آنتی UV (حداقل دارای ۳% مادهٔ موثر) و ضد عرق و در مکانهای سردسیری و کم نور استفاده از پوشش پلی کربنات دو جداره (حداقل فاصلهٔ دو جداره ۸ میلیمتر) پیشنهاد می‌شود. جهت حفظ دما و انرژی، این سازه به صورت به هم پیوسته بوده و حتی‌الامکان یک‌پارچه و دارای اندازهٔ طول و عرض نزدیک به هم (تقریباً مربع شکل) می‌باشد.


سبد خرید